Zgodnie z aktualnie obowiązującą definicją kodeksową (art. 22¹ k.c.), konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Natomiast osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą zawierająca umowę z innym przedsiębiorcą jest traktowana jako profesjonalista, nawet jeżeli zawarta umowa nie znajduje się w obszarze branży lub specjalizacji, w której działa jako przedsiębiorca.

Aktualnie zatem, przykładowo, osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, dokonująca zakupu „na firmę” w sklepie internetowym nie może skorzystać z dobrodziejstwa odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od daty otrzymania zakupionego towaru bez podawania przyczyny odstąpienia, które to uprawnienie jest zarezerwowane wyłącznie dla konsumentów.

Stan ten ulegnie zmianie od 1 stycznia 2021 r.  za sprawą wejścia w życie przepisów ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych z dnia 31 lipca 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1495). Mocą powyższej ustawy, przepisy ustawy – Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740) oraz ustawy o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 r. (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 287) przewidujące szczególną ochronę konsumencką zostaną rozciągnięte na przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.

W świetle uzasadnienia do projektu rzeczonej nowelizacji, ustawodawca zauważył problem polegający na nieuzasadnionym różnicowaniu sytuacji osób dokonujących transakcji na linii b2b. Otóż, osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, zawierając umowę z innym przedsiębiorcą – profesjonalistą oferującym świadczenie z zakresu swojej branży lub specjalizacji, jest traktowana jako profesjonalista, nawet wtedy, gdy umowa ta nie jest bezpośrednio związana z branżą lub specjalizacją, w obszarze której ta osoba działa. Wystawienie faktury za towar lub usługę „na firmę” jest równoznaczne z uznaniem, że transakcja została dokonana w ramach obrotu z udziałem profesjonalistów po obu stronach (każda czynność prawna potwierdzona fakturą wystawioną na przedsiębiorcę jest uznawana za czynność bezpośrednio związaną z jego działalnością gospodarczą lub zawodową). Przedsiębiorca zawierający umowę z innym przedsiębiorcą, gdy nie dysponuje on odpowiednią wiedzą i doświadczeniem koniecznym do oceny przedmiotu tej czynności, nie może korzystać z ochrony konsumenckiej, mimo, że znajduje się w tym zakresie w tej samej sytuacji, w jakiej znajduje się konsument, który jest traktowany automatycznie jako podmiot nieprofesjonalny.

Zgodnie z nową regulacją przepisy odnoszące się dotąd wyłącznie do konsumentów, to jest:

• przepisy dotyczące niedozwolonych klauzul umownych (tzw. klauzul abuzywnych; art. 385¹ k.c. – art. 385³ k.c.),
• przepisy dotyczące rękojmi za wady (za wyjątkiem art. 558 § 1 k.c. odnoszącego się do możliwości ograniczenia lub wyłączenia rękojmi),
• przepisy umożliwiające odstąpienie od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa,

znajdą zastosowanie również do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG).

W świetle nowelizacji, zakupy „firmowe”, dokonywane przez jednoosobowego przedsiębiorcę przy okazji prowadzonej działalności gospodarczej, jednak niezwiązane bezpośrednio ze specjalizacją/branżą, w której przedsiębiorca działa, będą traktowane tak jakby zostały dokonane przez konsumenta. Przykładowo zatem lekarz prowadzący indywidulaną praktykę lekarską (zatem przedsiębiorca) dokonujący zakupu sprzętu biurowego „na firmę”, np. drukarki, będzie traktowany w związku z dokonanym zakupem jak konsument. Jeżeli zatem przykładowa drukarka zostanie zakupiona za pośrednictwem sklepu internetowego, lekarzowi będzie przysługiwało prawo odstąpienia od umowy w terminie 14 dni bez podania przyczyny, dotychczas zarezerwowane wyłącznie dla konsumentów.

Opisana nowelizacja rozciąga również na jednoosobowego przedsiębiorcę ochronę w sytuacji stosowania wobec niego postanowień umów lub regulaminów, uznanych za niedozwolone klauzule umowne (tzw. klauzule abuzywne). Zgodnie z art. 385¹ § 1 k.c.^, za takie klauzule uważa się postanowienia nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem, jeżeli kształtują one jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Co do zasady będą to postanowienia, które ograniczają w znacznym stopniu uprawnienia konsumenta lub nakładają na niego niekorzystne dla niego obowiązki, po to by znacząco umocnić pozycję przedsiębiorcy, tworząc rażącą dysproporcję praw i obowiązków pomiędzy stronami. Takie postanowienia w relacji przedsiębiorca – konsument są nieważne względem konsumenta. W związku z wprowadzoną nowelizacją ochrona przed klauzulami niedozwolonymi zostanie rozciągnięta również na jednoosobowych przedsiębiorców.

Należy jednak pamiętać, że przepisy chroniące konsumentów znajdą zastosowanie w stosunku do jednoosobowego przedsiębiorcy wyłącznie przy zawieraniu umów nieposiadających dla niego charakteru zawodowego, zatem których nie zawiera w ramach swoje bieżącej działalności i które nie są zbieżne z przedmiotem jego działalności wynikającym z CEIDG.  

Nowe przepisy znajdą zastosowanie do umów zawieranych począwszy od dnia 1 stycznia 2021 r.